9 Kasım 2012 Cuma

36- 72 AY ÇOCUĞUNDA TEMİZLİK


Temizliğin Önemi ve Temizlik Araç Gereçleri

Kişinin kendi sağlığı olmak üzere, başkalarının da sağlığını korumanın en önemli aracı
temizliktir. Sadece beden temizliği değil, kullanılan her şeyi ve her ortamı temiz tutmak da
temiz olmanın gereğidir. Bireysel sağlığı tehdit eden hastalıklardan korunmak içinde kişisel
ve çevre temizliğini sağlamak önemlidir.
Anne, baba veya eğitimci tarafından çoğu zaman bizzat yapılarak öğretilen temizlik
uygulamalarının, 24- 30 aylıktan sonra çocuğun kendisi tarafından yapılabilmesi için ortam
sağlanması gerekmektedir. Örneğin tuvaletten sonra ve yiyeceklere dokunmadan önce ellerin
yıkanması bir alışkanlık olmalıdır. Temizliğin, sadece görünür kirlenme olduğunda
yapılması yeterli değildir. Örneğin uykudan uyanınca yüzün yıkanması, çamaşırların
değiştirilmesi, gündelik temizlik uygulamaları da temizlik için gereklidir. Her gün yapılan
işler arasında, mevsimine göre değişiklik göstermekle beraber, banyo yapma bir başka
temizlik uygulamasıdır.
Su ve sabun olmadan temizliğin sağlanması mümkün değildir. Gelişmiş toplumlarda
kişisel temizlikte en fazla kullanılan malzemelerin başında su ve sabun gelmektedir. Bunun
yanı sıra banyo süngerleri, lifler, diş fırçalar, el ve ayak temizliği ile vücut temizliğinde
kullanılan fırçalar, tırnak makası ilk akla gelen temizlik araçlarıdır. Bunların tümü kişisel
kullanılması gereken araçlardır. Ayrıca temizliğin sağlandığı banyo, lavabo, tuvalet gibi
mekanların temizliği hijyen açısından önemlidir.


Deri Temizliği/ Banyo

Vücuda ait kişisel temizlik ile pek çok hastalığın önüne geçilmektedir.Bunun için
mümkün olduğunca sık yıkanmak gerekir. Özellikle deri yüzeyinde bulunan mikropların,
yığılan kirlerin, ter ve diğer bileşiklerin uzaklaştırılması ve dökülen yüzeysel hücrelerin
atılması için de bu uygulama gereklidir.
Yıkanma; su ve sabun kullanarak derinin ovulması ve kirin akıtılmasıdır. Ter, yağ,
deri bezleri salgıları, deri üzerindeki mikroplar, deri döküntüleri, toz, çamur vb. birleşerek
kir denilen tabakayı meydana getirir. Vücuda bulaşan her tür zararlı kimyasal madde banyo
ile hemen deriden uzaklaştırılmalıdır.
Resim 1.1: Kişi derisini koruduğunda aslında onun hastalanmasını da önlemiş olacaktır
Yıkanma sırasında yıkanmayı kolaylaştıracak araç ve gereçlerden yararlanılabilir.
Sabun, gözleri yakmayacak antialerjik bir şampuan, lif, kese mekanik etkinliği artırmak için
yarar sağlayabilir. Lifler, sabunun vücuda daha etkin olarak uygulanmasını sağlamaktadır.
Kese özellikle çocuklarda cilt tahrişlerine yol açabileceğinden çok gerekli olmadıkça
kullanılmamalıdır. Yıkanma tamamlanınca temiz bir havlu ile vücut iyice kurulanmalıdır.
Her banyodan sonra iç çamaşırları ve giysiler değiştirilmelidir. Çeşitli nedenlerle
banyo yapılamadığı durumlarda da iç çamaşırlarının sık olarak değiştirilmesi gerekmektedir.
Çocukların hareketli geçirdikleri günün sonunda, terlediği durumlarda muhakkak banyo
yaptırılmalı ve iç çamaşırları değiştirilmelidir. Çocukları, hastalanmamaları için banyo
yaptıktan sonra ılık bir ortamda tutmak gereklidir
Bazı çocuklar banyo yapmaktan hoşlanmaz, çoğu zaman ağlayarak yıkanmamak için
direniş gösterirler. Anneler banyo suyunun ısısını kontrol etmeli, kullandığı şampuanın göz
yakmadığından emin olmalıdır. Suyu çocuklara sevdirmeye çalışmalı ,oyun oynamalarına
fırsat tanımalıdırlar.

Etkinlik -1: Banyo:

Annemizle birlikte,
Banyoya gidelim.
Mis kokulu sabun ve şampuanla,
Vücudumuzu temizleyelim.
Havlu ile kurulayalım,
Saçlarımızı tarayalım.
Annemize her zaman teşekkür edelim.

Yüz Temizliği

Her sabah yataktan kalkınca yüzün su ile yıkanması gerekmektedir. Gün içinde,
özellikle çocuklarda yemek sonrası, bir etkinlik bitimi vs. yüz yıkatılabilir. Çocuklarda yüz
temizliği yapılırken cilt kurumasına neden olabileceğinden sabun çok tercih edilmez. Yüz
yıkamadan önce, kış aylarında uzun kollu giysi kollarının geriye doğru çekilmesi sağlanmalı,
eller sabunla temizlenmelidir. Burunda tıkanıklık varsa bu lavaboda temizletilmeli, işlem
bittikten sonra el sabun ile yıkanmalıdır. Yıkama bittikten sonra yüz, temiz bir havlu ile
kurulanmalıdır. Rahatsızlık durumunda çocuk burundan nefes almakta zorlanıyorsa doktorun
önerdiği ilaçlar kullanılarak nefes alış rahatlatılmalıdır. Kulak temizliğinde kulak arkasının
temizliği unutulmamalıdır. Kulak içine herhangi bir cisim sokulmamalıdır. Dış kulak
yolunun zedelenmesi tehlikeli iltihaplanmalara neden olabilir. Kulak,burun,boğaz
uzmanlarının verdikleri bilgiye göre kulak kiri, kulağı korumakla görevli normal bir sıvı
olarak kabul edilmeli ve temizlik işi kulağa bırakılmalıdır. Üzerine deri döküntüleri, toz ve
parçacıklar yapışmış olan kir, zamanla kendiliğinden dışarı atılacaktır. Dış kulak yolu
girişine gelen kulak kiri , havlu kenarı veya ince bir tülbent parçası ile alınabilir. Kulağa
hiçbir zaman, hiçbir şey sokulmamalıdır.
Birçoğumuz banyodan çıkar çıkmaz kulak temizleme çubuklarına saldırırız. Bunun
aslında ne kadar zararlı bir alışkanlık olduğunu biliyor musunuz? Uzmanlara göre
kulak kiri, kulağı korumakla görevli normal bir sıvı olarak kabul edilmeli ve temizlik
işi kulağa bırakılmalıdır. Aksi takdirde, işitme kaybına varan çok önemli
rahatsızlıklarla karşılaşılabilir.
Öğretmenler çoğu zaman eğitim ortamında çocuklara temizlikle ilgili sözel komutlarla
yönlendirme yapmaktadırlar.

Lavaboya Gidildiğinde;

*Uzun kollu giysilerin kollarının geriye doğru çekilmesi,
*Suyun az açılması,
*Ellerin önce sabunla yıkandıktan sonra yüzün yıkanması,
*Kullanılan lavabonun temiz bırakılması ,
*Musluğun kapatılması,
*Yıkanma işi bittikten sonra yüzün İyice kurulanması,
gibi yapılacak işlemler konusunda öğretmen çocukları yönlendirmeli ve küçük
gruplar halinde çocukları lavaboya götürmelidir. Öğretmenin yüz temizliği
ihtiyacı doğduğu zaman bununla ilgili önce sınıfta pandomim çalışması yaparak
ya da basit tekerleme tarzı dörtlüklerle çocukları motive etmesi yapılacak eylemi
daha eğlenceli kılar.

Etkinlik- 2 Tekerleme

Lavaboya gidelim
Yüzümüzü yıkayalım
Pırıl pırıl yüzümüzle
Aynaya bakalım
Annemizden (ya da öğretmenimizden) yanağımıza bir öpücük alalım.

 El Temizliği

Günlük yaşamda en fazla kirlenen organ ellerdir. Kirli yüzeylere sürtünen ve dokunan
eller yıkanmadıkları zaman mikrop yuvası haline dönüşür. Bu nedenle ellerin düzenli olarak
yıkanması gerekmektedir. Olanak bulunan her ortamda eller akar su altında sabunla, el sırtı,
avuç içi ve parmak araları köpüklerle kaplanıp 15 saniye ovuşturularak (yavaşça 15'e kadar
sayarak bu süre belirlenebilir) yıkanmalı, durulanmalı, başkası tarafından kullanılmamış
havlu, kağıt havlu ya da kağıt mendille kurulanmalıdır. Kurulama olanağı yoksa elleri bir
yere sürmeden havada kendiliğinden kuruması sağlanmalıdır. Tırnakların kesilmiş olması el
temizliği için ön koşuldur. Su ve sabun bulunmayan yerlerde el temizliği ıslak temizlik
mendilleriyle ya da el dezenfektan sıvıları ile temizlenmelidir.

El yıkama aşamaları:

*Musluğu açar.
*Sabunu alır.
*Ellerini suyla ıslatır.
*Sabunu elleri arasında köpürtür.
*Ellerini ovalar.
* Ellerini durular.
*Musluğu kapatır.

Çocuklar ellerini ne zaman yıkamalıdır;

*Yemeklerden önce ve sonra,
*Diş, ağız, yüz, temizliği yapmadan önce,
*Tuvalet gereksiniminin giderilmesinden önce
ve sonra ,
*Kirli, tozlu bir ortamdan ayrıldıktan sonra ,
*Dışarıdan eve geldikten sonra ,
*Yukarıdakilere uyan hiçbir iş yapılmasa dahi gün içinde çeşitli saatlerde (her
zaman temiz görünecek şekilde) eller yıkanmalıdır.

ETKİNLİK- 3:

Lavaboya gidelim
Yerleri ıslatmadan
Ellerimizi yıkayalım
Havluyu alarak
Ellerimizi kurulayalım.

ETKİNLİK- 4:Parmak Oyunu –Eller

Eller dokunur (Dokunma hareketi yapılır.)
Göz görür (Gözler büyükçe açılır sağa sola bakılır.)
Burun koklar (Tavşanlar gibi burun oynatılır.)
Dil tadar (Dil gösterilir.)
Burnunu karıştırmaz temiz çocuklar. (El buruna sokulacakmış gibi yapılıp hemen geri
çekilir.Mendil çıkarılıp burun silinir.)

ETKİNLİK- 5: Parmak Oyunu – Aç Kapa

Aç kapa aç kapa (Eller havada açılır kapanır.)
El çırpalım oy (Eller birbirine vurulur.)
Elerini dizlerine koy (Eller diz kapaklarını tutacakmış gibi durur.)
Tırmansın tırmansın tırmansııııın (Örümcek gibi eller yüze doğru tırmandırılır.)
Elini ağzına sokma! (El ağza sokulacakmış gibi yapılır.)
Nedeeen?
Çünkü elimiz pistir.
Aç kapa aç kapa (Eller havada açılır kapanır.)
El çırpalım oy (Eller birbirine vurulur.)
Elini dizine koy (Eller diz kapaklarını tutacakmış gibi durur.)
Tırmansın tırmansın tırmansıııın (Eller buruna sokacakmış gibi yapılır)
Elini burnuna sokma
Nedeeeen?
Çünkü burnumuz kirlidiiir.
Aç kapa aç kapa
El çırpalım oy
Ellerini koynuna koooy….. (Eller kucakta bağlanır.)

Ayak Temizliği

Ayaklar her gün çorap ve ayakkabı içerisinde terlediğinden düzenli olarak
yıkanmalıdır. Yıkama işlemi yapılmaz ise çevreyi rahatsız edecek kokular, daha sonra da
ayak sağlığını bozabilecek nasır gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Ayaklar düzenli olarak
yıkanmalı, her yıkamadan sonra parmak araları havlu hatta saç kurutma aracı ile iyice
kurutularak mantar enfeksiyonları için ortam oluşması önlenmelidir. Ayak havluları ,ellerin
kurulanmasında kullanılmamalıdır.
Ayak sağlığı ve temizliği için kullanılan çorap ve ayakkabı da önemlidir. Özellikle
pamuklu çoraplar ayak sağlığı için tercih edilmelidir. Soğuk havalarda kalın çoraplar, bahar
aylarında daha ince çoraplar seçilmelidir. Çorapların temiz olması ve günlük olarak
değiştirilmesi gerekmektedir. Öğretmen temizlikle ilgili etkinlikler yaparken geceleri
yatmadan ayakların mutlaka yıkanması gerektiğini çocuklara hatırlatmalıdır.

 Saç Temizliği

Saçlar baş derisinde bulunan kıl köklerinden uzayarak büyüyen kıllardır. Kıl
köklerindeki bezlerden salgılanan maddeler yağlı yapıdadır.
Sağlıklı saçlara sahip olmak için düzenli biçimde yıkanmak gerekmektedir. Saçların
fırçalanması dökülen saçlar, kir ve tozları uzaklaştırıcı işlev görmektedir. Normal bir saçın
haftada en az bir ya da iki kez yıkanması gerekmektedir. Yağlı saçlar ise daha sık
yıkanmalıdır. Saçlar temiz su ile iyice durulandıktan sonra kurutulmadan önce nazik bir
biçimde taranmalıdır. Saçların kurulanmasında yumuşak bir havlu kullanılmalıdır. Kurulama
işlemi de yumuşak olmalıdır. Eğer sert bir havlu kullanılır ya da çok şiddetli ovulursa
saçların uçları çatallanabilir. Saçlar elektrikli kurutucularla kurutulabilir. Ancak kurutucunun
saça çok yakın tutulmaması gerekmektedir. Bu durumda saçlı deri ve saçlar fazla sıcaktan
olumsuz etkilenebilirler.
Saçların yıkanması için kullanılan sabunların ve şampuanların esasını kolay
çözünebilir özellikteki yağ eritici bir madde oluşturur. Şampuanlara ayrıca koku, renk ve
yoğunlaştırıcı maddeler eklenir. Bu ek maddeler saçlı deride tahrişe yol açabilirler. Piyasada
bulunan şampuanlarda kullanılan bazı maddeler alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Bu
nedenle çocuklarda şampuan seçiminde, niteliği bilinmeyen maddelerden kaçınılmalıdır. Saç
temizliğinde kişisel olarak kullanılan fırça ve taraklar sık aralıklarla ,sıcak sabunlu su ile
yıkanmalı ve durulanmalıdır.
Erken çocukluk döneminde genellikle çocuklar saçları temiz ve taranmış olarak okula
gelir. Okulda öğretmen ara sıra saç kontrolü yaparak, gerekli durumda aileyi uyarabilir. Tam
gün eğitim veren ve uyku saatleri olan okullarda çocuklar uyandıktan sonra saçlarının taranıp
toplanması gerekebilir. Kişisel araçların kullanılmasına özen gösterilmelidir.

Etkinlik -6: Saçlar

Tarağımızı alalım
Aynaya bakalım
Saçlarımızı tarayıp
Kendimize gülümseyelim

Ağız ve Diş Temizliği

Çocukların öz bakımlarıyla ilgili olarak diş sağlıklarını korumaları da çok önemlidir.
Özellikle ebeveynler bu konuda çok duyarlı davranarak çocuklarının bu alışkanlığı
kazanmasına özen göstermelidirler. Eğitimciler de konunun önemini vurgulayarak doğru diş
fırçalamaya yönelik süreklilik gösteren uygulamalara yer vermelidirler.
Dişlerimizi korumanın en etkili yolu düzenli olarak fırçalamaktır. Diş fırçalamanın ilk
adımı doğru fırça seçimidir. En uygun fırça naylon ve orta sertlikteki fırçalardır. Çocuklarda
kullanılacak fırçalar yetişkinlerinkine oranla daha küçük ,renkli ve dikkat çekicidir. Ağız
içinde kolay hareket ettirilmesi ve arka dişlere rahat ulaşabilmesi için fırçanın kafasının fazla
büyük olmaması tercih edilir. Uygun fırça seçildikten sonra dişler en az günde iki kez
düzenli olarak fırçalanır. Diş macunu ağza verdiği hoşa giden koku ve his nedeniyle diş
fırçalanmasını kolaylaştırır. 36- 72 ay çocuğunda kullanılacak diş macunları yutma ihtimali
olduğu için mercimek tanesi kadar sürülmeli ve çocuklar için üretilen macunlar
kullanılmalıdır. Fırçalar en geç altı ayda bir değiştirilmelidir. Fırçalar kişisel kullanılmalı,
başkalarıyla paylaşılmamalıdır.

Doğru diş fırçalama tekniği:

*Dişlerin iç ve dış yüzeyleri küçük dairesel hareketlerle fırçalanır.
*Sert darbelerle değil yumuşak daireler çizecek şekilde ön dişlerden arka dişlere
doğru fırçalanır.
*Dişlerin iç yüzeyleri aynı şekilde fırçalanır. Bu işlemde fırça eğik tutularak diş
etinden ağız boşluğuna doğru hareket ettirilir.
*Dişlerin çiğneme yüzeyleri fırça düz olarak ileri geri hareket ettirilerek
fırçalanır.
*Fırçalama işleminin en az iki üç dakika sürmesi gerekir.
*Öğretmen sınıfta, piyasadan temin edebileceği oyuncak diş maketi üzerinde
doğru diş fırçalama yöntemlerini gösterebilir.
*Dişler Florlu bir diş macunu ile fırçalanmalıdır.
*Dişlerin ara yüzleri için diş ipinden
faydalanılmalıdır.
*Dengeli beslenmeye dikkat edilmeli ve abur cubur
yiyeceklere bir sınır konulmalıdır.
Çocuklara gece sütü verildikten sonra dişleri mutlaka fırçalanmalıdır. Öğretmen ya da
aile yemeklerden sonra diş fırçalayarak çocuğa iyi bir model oluşturmalıdır. Çocuklara ayna
karşısında kendilerini izleyerek bu işlem yaptırılırsa daha başarılı olunur. Öğretmen bütün
çocuk grubunu aynı anda lavaboya alırsa diş fırçama işlemi çok sağlıklı yürümeyebilir.
Öğretmenin, kontrol altında tutabileceği kadar çocukla lavaboya gitmesi daha sağlıklı olur
(çocukların macun sürmelerine yardımcı olma, diş fırçalarını lavaboya sürmeden hijyenik
olarak dişlerini temizleme ve fırçalama işlemi bittikten sonra ağzın bol su ile durulanması
aşamalarında birebir rehberlik edebilmesi için).Özellikle tatlı gıdalar yenildikten sonra diş
fırçalanmalı,fırçanın bulunmadığı durumlarda ağzın su ile çalkalanması alışkanlık haline
getirilmelidir.

Etkinlik -7: Dişler

Fırçamızı alalım
Dişlerimizi fırçalayalım
Pırıl pırıl dişlerle
Çevreye gülücükler saçalım
Çürüksüz dişlerle
Hep sağlıklı kalalım
Çocuklara maket üzerinde deneme
yapmalarına olanak sağlanabilir. Diş
temizliğinin gerekliliği, oluşacak diş
çürümesinin sağlık üzerindeki etkileri sınıf
içinde hikâye, drama, şarkı, parmak
oyunları vs. ile de anlatılabilir.

36- 72 Ay Çocuğunda Temizlik Alışkanlığı Kazandırmaya Yönelik

Etkinlik Örnekleri

Etkinlik- 8: “BAY MİKROP” Parmak Oyunu

Bir gün bay mikrobun canı sıkılmış.(Eller havada yumruk ve sağa sola yavaşça
sallanır.)
Canı birilerini hasta etmek istemiş.
Çıkmış yola gezinmiş gezinmiş. (Başparmağın bir tanesiyle gezinme hareketi yapılır.)
Bakmış ki en yakın ………….ların evi. (Hangi çocuğun ismi söylenmişse baş parmak
ona doğru uzatılır).
Başlamış merdivenlerden çıkmaya.(Bir elin parmakları dik olarak açılır. Diğeri ile
tırmanma hareketi yapılır).
Ih ııh ıııh ııııh
Çalmış kapıyı tık tık. (Başparmakla diğer başparmağın üstüne hafifçe vurulur.)
(Bundan sonraki konuşmalar seçilen çocukla eğitimci arasında karşılıklı diyalog
şeklinde ve baş parmaklar kullanılarak gelişir.)
Çocuk: Kim o?
Bay mikrop: Benim bay mikrop.
Çocuk: Neden geldin?
Bay mikrop: Seni hasta etmeye geldim.
Çocuk: Sen beni hasta edemezsin. Ben yemeğimi yiyorum, sütümü içiyorum,
dinleniyorum, ellerimi yıkıyorum, dişlerimi fırçalıyorum v.s. (sağlıklı olabilmek için yaptığı
davranışları sıralar)
Bay mikrop bakmış ki ……….. sağlıklı bir çocuk, Onu hasta edemeyecek
Başlamış merdivenlerden inmeye.(Merdiven basamaklarından iniliyormuş gibi
yapılır.)
Ih ııh ıııh ııııh
Tam o sırada…………nın annesi merdivenleri sabunlu suyla yıkıyormuş.
Bizim bay mikrobun ayağı bir kaymış.(Bir elin içinden diğer elin başparmağı
kaydırılır.)
Paldır küldür paldır küldür yuvarlanmış.(Kollar kucakta çevrilerek öne doğru düşme
hareketi yapılır.)
Öneri: Parmak oyununa başlamadan önce çocuklarla sağlıklı olmak için günlük
yaşamda yapılması gerekenlerle ilgili konuşulursa onlar için hatırlatıcı olur ve düşünme
fırsatı verir.

Etkinlik -9: Ayna Oyunu -Oyun Drama

Gruptan sayışmaca ile bir lider seçilir. Çocuklardan sıra olmaları, jest ve mimiklerle
konuşmadan liderin hareketlerini yapmaları istenir. Çalışma bir lider ve bir çocukla da
yapılabilir. Lidere temiz olabilmek için yapılan davranışları sessizce yapması gerektiği
söylenir ve oyun başlatılır.
El yıkama
Diş fırçalama
Giyinme- soyunma
Saç tarama
Banyo yapma vs.
Çalışma bittikten sonra çocuklarla yapılan davranışların neler olduğu tartışılır.
Öneri: Oyun değişik aktivitelerle de desteklenebilir. Uyanma, yatağını toplama, okul
çantasını hazırlama hareketleri de yapılabilir.

Etkinlik -10: Eğitsel oyun

Amaç: 1. Temizlik malzemelerinin ayrımını yapabilme.
2.Varlıkları çeşitli özelliklerine göre gruplayabilme.
Materyal: Sepet, resimli kartlar (diş fırçası, macun, sabun, çeşme, lavabo, küvet,
şampuan, havlu, deterjan, bulaşık süngeri, kova, tas, giysiler vb. ayrıca uyku dinlenme ile
ilgili ve yemek yemek için gerekli araçların kartları da aynı sepete konulabilir.)
Uygulama: Eğitimci sınıftan beşer kişilik iki grup oluşturur. Çocukları sıraya dizer.
Masanın üzerine sepeti yerleştirir. Her işlem için beş kart mevcuttur. Her gruba farklı bir
işlemin, örneğin bir gruba diş fırçalama diğer gruba banyo yapma ile ilgili kartları bulup
dizmelerini ister. Gruplardan çocuklar sırayla sepetin başına gidip kart seçimi yaparak
sıranın arkasına geçerler. Gruplardan önce hangisi doğru beş kartı alıp masaya dizerse oyunu
kazanır.

Etkinlik – 11: Kola içmek zararlı mı? - Deney

Materyal: Kola, madeni para, bardak
Uygulama: Öğretmen çocuklarla birlikte bardağa kola doldurur. İçine rengi kararmış madeni
bir para koyar. Bu uygulama sabah saatlerinde yapılırsa akşama kadar ya da okuldan çıkış
saatine kadar para kolanın içinde bekletilir. Bekleme süresi bittiğinde paranın temizlenmiş
olduğu görülür.
Deney bittikten sonra çocuklarla nedenleri hakkında konuşulur. Kola gibi asitli
içeceklerin dişler ve insan sağlığı üzerindeki etkileri çocuklarla tartışılır.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder